Atex

Hoe onstaan explosieve atmosferen?

Explosieve atmosferen ontstaan door brandbare gassen, damp, nevel of stof. Als hiervan genoeg aanwezig is kan dit, vermengd met de omgevingslucht (zuurstof) en een ontstekingsbron tot een explosie leiden. Explosies kunnen dodelijk letsel, zwaargewonden en/of grote materiële schade veroorzaken. Door één van deze drie factoren te elimineren worden explosies voorkomen.

Principes voor explosiebeveiliging

• Primair – Voorkomen dat er een explosieve atmosfeer kan ontstaan door het wegnemen of weghouden van alle brandbare stoffen en/of zuurstof.
• Secundair – Elimineren ontstekingsbronnen (speciale behuizingen, intrinsiek veilig maken).
• Tertiair – In uiterste geval, explosies gecontroleerd toelaten en beperken van de gevolgen door explosiebestendige constructies (bv. breekplaten, vlamdovers)

In veel bedrijven kan de aanwezigheid van brandbare stoffen niet voorkomen worden en omdat in bedrijfsomgevingen vaak mensen werken is het veelal niet praktisch om zuurstof weg te halen. De meest praktische manier om explosies te voorkomen is om de ontstekingsbron te elimineren.

Europese ATEX Richtlijn 114 van kracht

De Europese Richtlijn voor de elektrotechniek in explosieve omgevingen ATEX 95 wordt vervangen door ATEX 114. Deze richtlijn is door de Europese Unie gepubliceerd op 29 maart 2014 en wordt definitief van kracht op 20 april 2016.

Hiermee komt ATEX 95 te vervallen. Naast de nieuwe ATEX 114 blijft de ATEX 137 Richtlijn ook gewoon van kracht. ATEX staat voor het Franse ‘Atmosphères Explosibles’ (explosieve atmosferen). De Europese ATEX 137 Richtlijn stelt eisen aan de gezondheid en veiligheid van werknemers in explosieve omgevingen en aan de installaties daarin als geheel.

De ATEX 95 Richtlijn stelt eisen aan de losse producten, apparaten en veiligheidsvoorzieningen waaruit die installatie als geheel wordt opgebouwd. De bijbehorende CE-markering maakt duidelijk bij welke risico’s en in welke explosieve zones deze technische componenten mogen worden geïnstalleerd.

De elektrotechnische adviseur, installateur en inspecteurs hebben zich in explosiegevaarlijke omgevingen tot op heden dus te houden aan zowel ATEX 95 als ATEX 137, plus de vele daarbij geharmoniseerde Europese product- en installatienormen. En alleen ATEX 95 wordt in april vervangen door ATEX 114.

Nationale wetgeving

Het Besluit Risico’s Zware Ongevallen (BRZO) werd in 1999 door de Nederlandse overheid genomen vanwege de uitvoering van de Europese Richtlijn nr. 96/82/EG betreffende ‘de beheersing van de gevaren van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken’.

Sinds die tijd moeten componenten en materialen voor elektrotechnische installaties in explosieve omgevingen en apparaten die daarop worden aangesloten volgens de Europese Atex 95 Richtlijn worden gecertificeerd en CE-gemarkeerd. Deze markering geeft aan in welke risicozones de onderdelen en apparatuur mogen worden toegepast. Deze zones worden op basis van een risicoanalyse geclassificeerd volgens de Europese ATEX 137 Richtlijn, waarin ook staat aan welke normen de installatie als geheel moet voldoen.

Veiligheid en gezondheid

De Europese overheid constateerde enkele jaren geleden echter dat er nog altijd elektrotechnische componenten en producten op de markt verschenen die niet voldoen aan de explosieveiligheidsnormen. Daarom werd binnen het Europese Verdrag van Lissabon in 2007 besloten tot een eenduidiger Europees veiligheidsbeleid en een meer uniform toezicht daarop.

Nu ATEX 114

Een jaar later werd het ‘Besluit 768/2008/EG – Gemeenschappelijk kader voor het verhandelen van producten’ genomen. De bijbehorende EU-verordening 765/2008 werd in 2010 van toepassing verklaard. Die strekt zich uit over het Europese markttoezicht. Daarbij wordt ook een eenduidig accreditatieschema omvat dat in iedere lidstaat moet worden doorgevoerd.
De ATEX 95 Richtlijn werd hieraan aangepast en in 2014 gepubliceerd als ATEX 114. Dit nieuwe nummer verwijst naar Artikel 114 over dit alles in het ‘Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie’. Op 20 april 2016 is hij definitief van kracht.

Accreditatie

Daarnaast worden strengere eisen gesteld aan de Nationale Raden voor Accreditatie (RvA’s). RvA’s houden landelijk toezicht op de certificeringsschema’s die in dat land worden gehanteerd in de EU-lidstaten. In al die certificeringsschema’s moet binnen Europa ook meer eenduidigheid komen, zo werd besloten.